Run vô căn là một rối loạn thần kinh vận động phổ biến nhất, đặc trưng bởi tình trạng run không kiểm soát được ở nhiều vị trí khác nhau của cơ thể, có thể là run ở bàn tay, cánh tay, đầu, cằm, cổ và cả giọng nói, thường không có nguyên nhân rõ ràng. Run vô căn có thể gặp ở mọi lứa tuổi và có liên quan tới yếu tố gia đình. Bệnh không khó chẩn đoán, nhưng nhiều người bệnh vẫn bị lầm tưởng giữa chứng run này với run trong bệnh parkinson.
Một số nội dung hỏi đáp dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ ơn về chứng bệnh này.
Run vô căn xảy ra khi có sự bất thường trong quá trình dẫn truyền tín hiệu thần kinh giữa các khu vực nhất định của não bộ, bao gồm cả tiểu não, đồi thị và thân não.
Bệnh run vô căn có tính chất gia đình cao, đa số người bệnh đều có gen nằm trên nhiễm sắc thể trội. Điều này có nghĩa rằng nếu bố mẹ, hoặc anh chị em ruột mắc bệnh này thì bạn sẽ có 50% nguy cơ thừa hưởng một gen gây bệnh run vô căn. Các nhà nghiên cứu đã tìm ra 2 gen dẫn đến bệnh run vô căn và hiện đang cố gắng xác định thêm các vị trí khác.
Tuy nhiên, không phải ai mang gen gây bệnh cũng có triệu chứng, và một số người bị run vô căn lại không có tiền sử gia đình mắc run, chính vì vậy cần xem xét những nguyên nhân khác có thể gây run. Nhưng cho đến thời điểm này thì chưa có phương pháp kiểm tra di truyền để phát hiện run vô căn.
Run vô căn không đe dọa đến tính mạng cũng như không làm giảm tuổi thọ của người bệnh. Tuy nhiên, nó lại là mối phiền toái, gây ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống và sinh hoạt hàng ngày của người bệnh, khiến họ mất tự tin, ngại giao tiếp, và đôi khi lo lắng, sợ hãi thái quá, càng khiến run tăng lên. Một số trường hợp bị giảm khả năng vận động và đi lại, đây là ảnh hưởng nặng nhất của bệnh. Hầu hết các trường hợp run vô căn đều ở giữa của 2 dạng kể trên. Cho đến hiện tại, chưa có các xét nghiệm di truyền để chẩn đoán run vô căn.
Mặc dù run vô căn có thể khởi phát ở bất kỳ độ tuổi nào, từ trẻ em cho đến người lớn tuổi. Tuy nhiên, hiếm khi có các trường hợp dưới 10 tuổi bị bệnh, còn hầu hết vẫn khởi phát sau 30 hoặc 40 tuổi.
Run vô căn cũng được chẩn đoán trong tất cả các chủng tộc và ở tất cả các nơi trên thế giới. Không một nhóm người nào có nhiều nguy cơ phát triển bệnh hơn và nam giới hay phụ nữ đều bị ảnh hưởng như nhau.
Chứng run vô căn có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi
Chứng run vô căn thường có xu hướng nặng dần theo tuổi tác nhưng không phải tất cả các trường hợp đều như vậy. Có những người bệnh mức độ run vẫn không hề thay đổi sau nhiều năm. Và trên thực tế chưa có một phương pháp nào có thể dự đoán được chứng run sẽ tiến triển xấu đi sau bao lâu, điều này hoàn toàn tùy thuộc vào cơ địa, tính chất di truyền của mỗi người và các yếu tố tác động như tâm lý, cảm xúc, lối sống…
Bạn nên đi khám tại chuyên khoa thần kinh để được đánh giá mức độ run, từ đó chẩn đoán chính xác bệnh để có hướng điều trị phù hợp. Thông thường chẩn đoán run vô căn ít khi dùng đến xét nghiệm máu, nước tiểu hoặc xét nghiệm khác, các bác sỹ chủ yếu dựa vào triệu chứng run là chính. Tuy nhiên, trước khi xác định chứng run vô căn, họ có thể xem xét để loại bỏ các nguyên nhân có thể gây run như bệnh tuyến giáp, dùng quá nhiều caffeine, rượu, chất kích thích hoặc tác dụng phụ của thuốc điều trị. Trong quá trình thăm khám, bác sĩ sẽ được thu thập càng nhiều thông tin càng tốt xoay quanh chứng run của bạn. Dưới đây là một số câu hỏi mà bạn có thể được hỏi:
- Run xảy ra ở phần nào của cơ thể?
- Bạn bị run trong tình huống nào? Nó có xảy ra đột ngột?
- Điều gì làm cho run của bạn tồi tệ hơn?
- Điều gì làm cho run của bạn tốt hơn?
- Bạn có uống nhiều đồ uống chứa caffeine hoặc cồn?
- Trong gia đình bạn có thành viên nào bị run?
- Đã bao giờ bạn bị chấn thương đầu?
- Khi dùng một chút rượu thì run có tạm thời giảm?
- Liệu run tăng lên khi bạn làm công việc cần tập trung chú ý hoặc khi bạn bị căng thẳng về cảm xúc?
- Run có biến mất trong khi ngủ?
- Những thuốc bạn đang dùng? Một số loại thuốc có thể gây run, do đó hãy liệt kê một danh sách các loại thuốc bạn đang dùng hoặc mang theo vỏ/vỉ các thuốc đang dùng khi đi khám.
Phương pháp quét não là không cần thiết để chẩn đoán run vô căn. Bác sĩ của bạn có thể chỉ định chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp trục vi tính (CAT scan) nếu nghi ngờ một số nguyên nhân khác gây run.
Có rất nhiều nguyên nhân khác nhau gây run và không phải tất cả những người bị run đều là run vô căn. Có hơn 20 loại run, ví dụ, dùng quá nhiều caffeine, cai rượu, bệnh tuyến giáp, sử dụng một số thuốc có tác dụng phụ gây run hay các bệnh lý như bệnh Parkinson, run tiểu não, rối loạn trương lực cơ,… Một sự khác biệt lớn giữa run vô căn và các loại run khác là trong run vô căn thì run là triệu chứng chính, còn trương lực cơ và khả năng giữ thăng bằng thường không bị ảnh hưởng.
Không phải tất cả biểu hiện run tay đều do run vô căn gây nên
Nếu bạn bị run vô căn mức độ nhẹ thì không cần điều trị. Không có bằng chứng cho thấy điều trị sớm có thể làm ngừng hoặc làm chậm sự tiến triển tự nhiên của các triệu chứng run vô căn. Với đầy đủ kiến thức, nhiều người học cách để sống tốt với run vô căn. Trong trường hợp run vô căn ảnh hưởng nhiều tới sinh hoạt hành ngày, bạn có thể được sử dụng một số nhóm thuốc để giảm tạm thời triệu chứng run. Hiện nay chưa có thuốc chữa bệnh run vô căn, vì vậy nếu có thuốc giảm được 50% mức độ run đã được xem là hiệu quả. Mục tiêu điều trị chính là giảm run, cải thiện khả năng vận động và giúp người bệnh hòa nhập với xã hội.
Các loại thuốc chính được sử dụng để điều trị run vô căn là propranolol (Inderal) và primidone (Mysoline). Ban đầu có thể dùng từng loại, nếu không hiệu quả có thể kết hợp cả 2. Nếu tình trạng bệnh không cải thiện, các bác sỹ có thể cho người bệnh sử dụng thêm một thuốc an thần như clonazepam (Rivotril), diazepam (Valium), alprazolam (Xanax) hoặc lorazepam (Ativan). Tuy nhiên, các thuốc này đều là thuốc hướng thần, sử dụng lâu dài có thể gây ra tình trạng lệ thuộc vào thuốc.
Nếu thuốc không còn hiệu quả, người bệnh run vô căn có thể được điều trị bằng cách tiêm độc tố Botulinum vào cơ bắp. Phương pháp này có hiệu quả trong điều trị cho những người run đầu và giọng nói run.
Nếu việc điều trị bằng thuốc không hiệu quả và chứng run vô căn tiến triển nhanh chóng, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của người bệnh, bác sỹ có thể chỉ định phẫu thuật bằng một trong 2 phương pháp là mở đồi thị hoặc kích thích não sâu. Mặc dù phẫu thuật rất tốn kém nhưng có thể giúp người bệnh run vô căn giảm được 90% chứng run
Đây là một phương pháp phẫu thuật liên quan đến việc tạo thành một lỗ nhỏ (kích thước của một hạt đậu) trong một phần của não gọi là đồi thị. Một ca phẫu thuật ở một bên của não tạo ra tác động của nó ở phần đối diện của cơ thể. Phẫu thuật phá hủy các mạch máu não hay tế bào bị tổn thương để điều chỉnh làm giảm run run. Khoảng 80% bệnh nhân cải thiện chứng run sau khi thực hiện mở đồi thị, họ có thể giảm liều hoặc ngưng thuốc điều trị. Nhưng đến thời điểm hiện tại, mở đồi thị ít sử dụng, do nó được khuyến cáo là làm tăng nguy cơ biến chứng cho người bệnh, ví dụ mất khả năng nói hoặc các vấn đề khác. Khoảng 5% người bệnh bị một số biến chứng sau phẫu thuật, 1% người bệnh bị đột quỵ hoặc tử vong. Bạn nên thảo luận những vấn đề này với bác sỹ điều trị trước khi quyết định phẫu thuật.
DBS là một phowng pháp thay thế cho mở đồi thị. Nó được thực hiện bằng cách cấy một điện cực sâu trong trung tâm của não. Các điện cực được kết nối với một thiết bị kích thích, tương tự như một máy tạo nhịp tim, được đặt dưới da dưới xương đòn. Bằng cách gửi những dòng điện qua các điện cực, bạn có thể làm gián đoạn thông tin liên lạc giữa các tế bào gây run. Run được giảm đáng kể hoặc hoàn toàn ở khoảng 80% số người được điều trị bằng phương pháp này, và ngừng hẳn hoặc giảm bớt thuốc điều trị run.
Ưu điểm chính của phương pháp này thiết bị được cấy trên cả hai mặt của não bộ là có thể, thiết bị có thể được điều chỉnh để cho hiệu quả tối ưu, và nó có thể được lấy ra khỏi cơ thể, cho phép bạn lựa chọn các liệu pháp mới, tiên tiến hơn nếu có. Những rủi ro của phương pháp này tương tự như mở đồi thị, ngoài ra còn nặng về chi phí, tại Việt Nam khoảng 730 –740 triệu đồng/ca.
Nhiều "liệu pháp thay thế" đã được chứng minh là hữu ích cho người bệnh run vô căn, chẳng hạn như châm cứu, thôi miên, mát-xa, tập thở (hít sâu thở chậm). Một số thiết bị hỗ trợ khác như bút viết, thìa, máy móc, dụng cụ… cho người bệnh run cũng cung cấp lợi ích đáng kể trong các hoạt động hàng ngày của họ. Nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy, hai trong số các thảo dược truyền thống là Thiên ma, Câu đằng có khả năng cải thiện đáng kể tình trạng run, bởi tính chất an thần, trấn tĩnh, thư giãn cơ bắp, đồng thời chúng còn có vai trò như tiền chất dinh dưỡng cho các tế bào thần kinh nên sẽ giúp cân bằng, điều chỉnh lại các rối loạn chức năng của não bộ và hệ thần kinh nên không chỉ hữu ích với chứng run vô căn mà còn hữu ích cho tất cả các chứng run khác.
Ở Việt Nam, bạn có thể tìm thấy Câu đằng, Thiên ma trong Tpcn Vương Lão Kiện – sản phẩm hỗ trợ điều trị làm giảm các chứng run do mọi nguyên nhân.
Tpcn Vương Lão Kiện – giúp hỗ trợ làm giảm run vô căn
Mức độ nghiêm trọng của chứng run có thể thay đổi trong khi mang thai và sau khi sinh. Bạn nên thảo luận về việc sử dụng các loại thuốc trị run với bác sĩ của bạn trước khi có thai, để hạn chế tối đa các nguy cơ xảy ra với thai nhi.
Người lớn mắc chứng run vô ăn thường nhận thấy rằng khi họ tiêu thụ một lượng rượu vừa phải có thể giúp làm giảm triệu chứng run trong 1-2 giờ. Và trên thực tế, rượu có thể tạm thời làm giảm run, nhưng sử dụng nó lâu dài lại gây tổn thương thần kinh, làm run tăng lên. Nếu muốn sử dụng rượu để giảm run, bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ điều trị của mình.
Bạn hãy tìm hiểu đầy đủ các thông tin về tình trạng của bạn và tìm hiểu càng nhiều càng tốt về cách sống chung với run vô căn. Thay vì ngại giao tiếp, trốn tránh xã hội, bạn gặp gỡ nhiều người mới và cho họ biết để hiểu rõ hơn về căn bệnh của bạn.
Nếu con bạn bị run vô căn, bạn nên nói chuyện với giáo viên trong người về các triệu chứng của con.
Người bệnh run vô căn cũng nên tìm cách để làm giảm căng thẳng bằng một số kỹ thuật thư giãn. Đồng thời, tránh những điều có thể làm trầm trọng thêm chấn động, chẳng hạn như cà phê và các loại thuốc theo toa nhất định.
Các thuốc điều trị bệnh Parkinson không giúp giảm run vô căn. Bởi các triệu chứng của bệnh Parkinson gây ra bởi sự thay đổi trong nồng độ dopamine trong não, còn nồng độ serotonin bị ảnh hưởng trong run vô căn. Thoạt nhìn, mặc dù bệnh Parkinson có thể trông giống như run vô căn, nhưng thực tế chúng bắt nguồn từ 2 nguyên nhân khác nhau, và triệu chứng cũng vậy, run do Parkinson xảy ra khi người bệnh nghỉ ngơi, còn run vô căn xảy ra khi làm việc, nó cũng ít gây chậm chạp, cứng khớp và mất thăng bằng như bệnh Parkinson. Vì vậy việc điều trị cũng không giống nhau.
XEM CHIA SẺ CÁCH TRỊ BỆNH PARKINSON HIỆU QUẢ
Trích nguồn: http://www.tremor.org.uk/faqs.html#q1
